Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH)
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH), cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (CYBE) kaynaklanır. Bunlar esas olarak cinsel temas yoluyla yayılır. CYBE’ler bakteriler, virüsler veya parazitlerden kaynaklanır. Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon, kişiden kişiye kan, meni veya vajinal ve diğer vücut sıvıları yoluyla geçebilir.
Bazen cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar cinsel temas dışındaki yollarla yayılır. Örneğin, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar hamilelik veya doğum sırasında bebeklere yayılabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ayrıca kan transfüzyonları veya paylaşılan iğneler yoluyla da yayılabilir.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar her zaman semptomlara neden olmaz. Bir kişi, sağlıklı görünen ve hatta bir enfeksiyonu olduğunu bile bilmeyen başka bir kişiden cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar kapabilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirtileri
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar , hiç belirti vermeyebilir yada çok çeşitli belirtilere sebep olabilir. Bu nedenle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, bir kişi komplikasyonlar yaşayana veya bir partnere teşhis konulana kadar fark edilmeyebilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirtileri şunları içerebilir:
Genital bölgede, ağız veya rektal bölgede yaralar veya şişlikler.
İdrar yaparken ağrı veya yanma
Penisten akıntı gelmesi.
Alışılmadık veya kötü kokulu vajinal akıntı.
Olağandışı vajinal kanama.
Cinsel ilişki sırasında ağrı.
Özellikle kasıklarda olmak üzere bazen daha yaygın olarak ağrılı, şişmiş lenf düğümleri.
Alt karın ağrısı.
Ateş.
Gövde, el veya ayaklarda döküntü.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon belirtileri, maruziyetten birkaç gün sonra ortaya çıkabilir. Ancak, CYBE’ye neyin sebep olduğuna bağlı olarak, fark edilebilir bir sorun yaşamanız yıllar alabilir.
Ne zaman doktora görünmeli?
Aşağıdaki durumlarda derhal bir doktora başvurun:
Cinsel olarak aktifsiniz ve cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyona maruz kalmış olabilirsiniz.
Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonun belirtilerini gösteriyorsanız.
DŞu durumlarda doktorunuzdan randevu alın:
Cinsel olarak aktif olmayı düşündüğünüzde veya 21 yaşına geldiğinizde, hangisi önce gelirse.
Yeni bir partnerle cinsel ilişkiye başlamadan önce.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların nedenleri
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar şu nedenlerle ortaya çıkabilir:
Bakteriler. Bel soğukluğu, frengi ve klamidya bakterilerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıklara örnektir.
Parazitler. Trikomoniyazis, bir parazitin neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır.
Virüsler. Virüslerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında insan papilloma virüsü (HPV), herpes simpleks virüsü ve AIDS’e neden olan insan immün yetmezlik virüsü (HIV) bulunur.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları risk faktörleri
Cinsel olarak aktif olan herkes cinsel yolla bulaşan bir hastalığa yakalanma veya bulaştırma riski altındadır.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon kapma riskini artırabilecek faktörler şunlardır:
Korunmasız cinsel ilişki. Prezervatif (lateks veya poliüretan) takmayan enfekte bir partnerle vajinal veya anal seks, cinsel yolla bulaşan hastalık kapma riskini büyük ölçüde artırır. Doğal zarlardan yapılan prezervatifler, bazı cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemede etkili olmadıkları için önerilmez. Prezervatifleri doğru kullanmamak veya her seferinde kullanmamak da riski artırabilir.
Oral seks daha az riskli olabilir. Ancak bir kişi prezervatif (lateks veya poliüretan) veya diş bariyeri kullanmazsa cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar yine de yayılabilir. Diş bariyeri lateks veya silikondan yapılmış ince, kare bir kauçuk parçasıdır.
Birden çok partnerle cinsel temasta bulunmak. Cinsel aktivitede bulunduğunuz kişi sayısı arttıkça riskiniz de artar.
Cinsel yolla bulaşan hastalık geçmişine sahip olmak. Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyona sahip olmak, başka bir cinsel yolla bulaşan hastalığın ortaya çıkmasını çok daha kolaylaştırır .
Cinsel aktiviteye zorlanmak. Tarama, tedavi ve duygusal destek almak için mümkün olan en kısa sürede jinekoloğa görünün.
Alkol kötüye kullanımı veya eğlence amaçlı uyuşturucu kullanımı. Madde kötüye kullanımı muhakeme yeteneğinizi engelleyebilir ve sizi riskli davranışlarda bulunmaya daha istekli hale getirebilir.
Genç olmak. 15 ila 24 yaş arasındaki kişiler , daha yaşlı olanlara kıyasla yüksek düzeyde cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) bildirmektedir.
Annelerden bebeklere bulaşır
Hamilelik veya doğum sırasında, bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar anneden bebeğe geçebilir. Örnekler arasında gonore, klamidya, HIV ve frengi bulunur. Bebeklerdeki cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ciddi sorunlara veya hatta ölüme neden olabilir. Tüm hamile kadınlar cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar açısından taranmalı ve gerektiği gibi tedavi edilmelidir.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların komplikasyonları
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların erken evrelerindeki birçok kişide hiçbir belirti görülmez. Bu nedenle komplikasyonları önlemek için tarama önemlidir.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların olası komplikasyonları şunlardır:
Pelvik ağrı.
Gebelik komplikasyonları.
Göz iltihabı.
Artrit.
Pelvik inflamatuar hastalık.
Kısırlık.
Kalp hastalığı.
HPV ile ilişkili rahim ağzı ve rektum kanserleri gibi bazı kanserler
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları önleme
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanma riskinizi azaltmanın veya bunlardan kaçınmanın birçok yolu vardır.
Enfekte olmayan bir partnerle birliktelik. Her iki kişinin de sadece birbirleriyle seks yaptığı ve partnerlerden hiçbirinin enfekte olmadığı uzun vadeli bir ilişkide kalmak, cinsel yolla bulaşan bir hastalıktan kaçınmanın bir yolu olabilir.
Bekleyin ve test edin. Her ikiniz de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar için test edilene kadar yeni partnerlerle vajinal ve anal seksten veya cinsel aktiviteden kaçının. Oral seks daha az riskli olabilir. Ancak bir kişi prezervatif (lateks veya poliüretan) veya diş bariyeri kullanmazsa cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar yine de yayılabilir. Bu bariyerler oral ve genital mukoza zarları arasında ciltten cilde teması önler.
Aşı olun. Cinsel ilişkiye girmeden önce aşı yaptırmak, belirli cinsel yolla bulaşan enfeksiyon türlerini önleyebilir. İnsan papilloma virüsü (HPV), hepatit A ve hepatit B’nin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemek için aşılar mevcuttur.
Prezervatifleri ve diş bariyerlerini doğru şekilde kullanın. Oral, vajinal veya anal olsun her cinsel eylem için yeni bir lateks veya poliüretan prezervatif veya diş bariyeri kullanın. Lateks prezervatif veya diş bariyeriyle asla yağ bazlı bir kayganlaştırıcı kullanmayın. Ayrıca, bu tür bariyerler HPV veya herpes gibi açık genital yaraları içeren cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı daha az koruma sağlar.
Doğum kontrol hapları veya rahim içi araçlar (RİA) gibi bariyer içermeyen doğum kontrol yöntemleri cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz.
Aşırı alkol tüketmeyin veya yasadışı uyuşturucu kullanmayın. Bu maddelerin etkisi altındaysanız, cinsel riskler alma olasılığınız daha yüksektir.
Partnerinizle konuşun. Herhangi bir cinsel temastan önce, partnerinizle daha güvenli seks hakkında konuşun. Hangi aktivitelerin uygun olup olmayacağı konusunda net bir şekilde anlaştığınızdan emin olun.